سامانه راکت‌انداز فجر یکی از دستاوردهای مهم صنایع دفاعی ایران است که برای اجرای عملیات‌های تهاجمی و پشتیبانی از نیروهای زمینی طراحی شده است. این سامانه در دسته سامانه‌های توپخانه راکتی قرار دارد و در نسخه‌های مختلفی تولید شده است. در ادامه، جزئیاتی درباره این سامانه ارائه می‌شود:

۱. انواع سامانه‌های راکت‌انداز فجر

فجر-۱

• کالیبر: ۱۰۷ میلی‌متر

• برد: حدود ۸ تا ۱۰ کیلومتر

• ویژگی‌ها:

  • نسخه‌ای کوچک و قابل‌حمل.

  • مناسب برای حملات سریع و عملیات‌های تاکتیکی.

  • مشابه سامانه‌های معروف مانند BM-12 روسیه.

فجر یکم اولین راکت توپخانه طوری بود که توسط نیروهای نظامی ایران ساخته شد. این سلاح چیزی شببیه به یک مینی کاتیوشا است. این راکت انداز در سال 1960 در کشور چین توسعه پیدا کرد. یکی از مزیت های این سامانه کوچکی و سبکی آن بود.  همین عامل سبب شد تا به سرعت استفاده از آن رواج پیدا کند. در کشور ایران تا کنون دو نوع مهمات برای این راکت انداز تولید شده است.

فجر-۳

• کالیبر : ۲۴۰ میلی‌متر

• برد : حدود ۴۳ کیلومتر

• ویژگی‌ها:

  • مجهز به ۱۲ پرتابگر برای شلیک هم‌زمان.

  • مناسب برای حمله به اهداف گسترده و پایگاه‌های دشمن.

  • قابلیت نصب روی خودروهای متحرک.

• فجر-4

این راکت انداز به اندازراکت اندازهای فجر 3 و فجر 5 معروف نشده است. فجر 4 دارای یک راکت 333 میلی متری است. برد این راکت 50 تا 70 کیلومتر است.

ایران در سال 1985 اقدام به خرید این راکت انداز از کشور کره شمالی نمد و بعد از آن اقدام به خودکفایی و ساخت این راکت انداز نمود. راکت فجر 3 یک راکت تک مرحله ای با سوخت جامد است. این سامانه 5.2 متر طول دارد و قطر آن 240 میلی متر است. کلاهک جنگی این سامانه از نوع ترکش شونده به وزن 85 کیلوگرم است. در ایران مطابق نسخه کره ای، لانچر 12 تایی این سامانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سامانه اگر مسلح به 12 راکت باشد وزن آن به حدود 19 تن می‌رسد.

فجر-۵

• کالیبر: ۳۳۳ میلی‌متر

• برد: ۷۵ کیلومتر (در نسخه‌های اولیه) و تا ۱۳۰ کیلومتر در نسخه‌های پیشرفته.

• ویژگی‌ها:

  • مجهز به ۴ پرتابگر بزرگ برای شلیک راکت‌های سنگین.

  • مناسب برای حملات به اهداف استراتژیک در عمق خاک دشمن.

  • نسخه‌هایی از این سامانه با قابلیت هدایت دقیق تولید شده‌اند.

راکت فجر ۵ در سه مدل طراحی شده است،‌ مدل اول، تک مرحله‌ایست. این مدل برد 75 کیلومتر دارد و کالیبر 333 میلیمتر برای آن ادعا شده است. وزن راکت 907 کیلوگرم و وزن سرجنگی 175 کیلوگرم است. طول راکت 6.4 متر، حداکثر سرعت آن 1100 متر برثانیه و ماموریت آن زمین به زمین است. از ویژگی‌های این راکت، قابلیت استفاده در دمای ۴۰ - تا ۵۰ + درجه سانتی‌گراد عنوان شده است.

سامانه راکت‌انداز فجر-5 یکی از سامانه‌های راکتی چندگانه (Multiple Rocket Launcher) ساخت ایران است که در دهه ۱۳۷۰ (دهه ۱۹۹۰ میلادی) توسعه یافت. این سامانه برای پشتیبانی آتش سنگین و حملات دوربرد طراحی شده و نقش مهمی در تقویت توان تهاجمی و بازدارندگی نیروهای مسلح ایران ایفا می‌کند.

فجر دو مرحله‌ای

نوع دوم از این راکت، دو مرحله‌ایست. برد این راکت 180 کیلومتر و کالیبر آن 333 میلیمتر است. وزن سرجنگی آن 175 کیلوگرم و طول راکت: 9.4 متر است. ماموریت این راکت هم، زمین به زمین است.

فجر-۵C (نسخه هدایت‌شونده)

• ویژگی‌ها:

  • مجهز به سامانه هدایت پیشرفته برای افزایش دقت در برخورد با اهداف.

  • مناسب برای هدف‌گیری مواضع متحرک یا اهداف با ارزش بالا.

۲. ویژگی‌های کلی سامانه‌های فجر

• چندمنظوره: مناسب برای مأموریت‌های مختلف از جمله انهدام زیرساخت‌ها، پایگاه‌های دشمن و نیروهای تجمع‌یافته.

• قابلیت نصب بر روی خودروهای متحرک: امکان جابه‌جایی سریع و شلیک از نقاط مختلف میدان نبرد.

• سهولت در استفاده: طراحی ساده و مقرون‌به‌صرفه برای استفاده گسترده در میدان‌های نبرد.

۳. کاربردها

• نقش در جنگ‌های نامتقارن: سامانه‌های فجر به دلیل قابلیت حمل‌و‌نقل آسان و برد قابل‌توجه، گزینه‌ای مناسب برای جنگ‌های چریکی و نامتقارن هستند.

• استفاده در مناطق شهری و جبهه‌های گسترده: برد بالا و قدرت تخریب گسترده این سامانه، آن را به یکی از ابزارهای اصلی در نبردهای سنگین تبدیل کرده است.

۴. صادرات فجر و استفاده در جبهه مقاومت

• سامانه راکت‌انداز فجر به برخی کشورهای هم‌پیمان ایران و گروه‌های مقاومت در منطقه صادر شده است.

• نمونه‌هایی از این سامانه در اختیار حزب‌الله لبنان و گروه‌های فلسطینی قرار دارد و در عملیات‌های مختلف علیه اهداف نظامی و استراتژیک استفاده شده است.

۵. مقایسه سامانه فجر با نمونه‌های مشابه

• سامانه فجر با راکت‌اندازهای مشابهی مانند BM-21 Grad روسی و راکت‌اندازهای چینی مقایسه می‌شود.

• نسخه‌های پیشرفته‌تر فجر (مانند فجر-۵) به دلیل دقت بالا و قابلیت‌های هدایت‌شونده، قابل‌رقابت با سامانه‌های مدرن جهانی هستند.

• سامانه فجر-5 در رده سامانه‌های راکت‌انداز چندگانه مانند BM-30 Smerch روسی یا M270 MLRS آمریکایی قرار دارد، اما با برد و دقتی پایین‌تر. بااین‌حال، به دلیل قابلیت تولید بومی و هزینه کمتر، یکی از ابزارهای مؤثر و مقرون‌به‌صرفه در ارتش ایران به شمار می‌رود.

۶. دستاوردها

سامانه فجر به‌عنوان یکی از ستون‌های قدرت توپخانه راکتی ایران، نقش مؤثری در تقویت بازدارندگی دفاعی و افزایش توان تهاجمی نیروهای مسلح ایفا کرده است. این سامانه با قابلیت‌ها و تنوع بالای خود، یکی از تجهیزات کلیدی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. همچنین در حوزه صادرات نیز کارهایی توسط وزارت دفاع ایران برای صادرات این محصول انجام شده و این سامانه در کشورهایی نظیر سوریه دیده شده است.